რა ემუქრება დედამიწას?

დედამიწას და მის მოსახლეობას საფრთხე ემუქრება?!

2010 წლის ზაფხული კაცობრიობას ხანძრებით, წყალდიდობებითა და სტიქიური უბედურებებით დაამახსოვრდება. ამის მიზეზი კი გლობალური დათბობაა - პრობლემა, რომლის გადაწყვეტაზეც მსოფლიოს წამყვანი მეცნიერები თავდაუზოგავად შრომობენ. კლიმატის ცვალებადობას გულგრილად ვერც საქართველოში ხვდებიან. სწორედ ამ საკითხზე ვესაუბრეთ გარემოს ეროვნული სააგენტოს ჰიდრომეტეოროლოგიის დეპარტამენტის უფროსის მოადგილეს ჯემალ დოლიძეს:

- ბატონო ჯემალ, წელს მართლა ძალიან ცხელი ზაფხული გვქონდა. როგორც ჩანს, გლობალური დათბობის შედეგებს უკვე ვიმკით...- საქართველოში მეტეოროლოგიური დაკვირვებები უძველესი დროიდან მიმდინარეობს. ამ დაკვირვებებმა რეგულარული ხასიათი 1844 წლის 1 მაისიდან მიიღო, როდესაც თბილისში გაიხსნა პირველი მეტეოროლოგიური ობსერვატორია. იმ დროიდან მოყოლებული დღემდე, თბილისში ტემპერატურის აბსოლუტური მინიმუმი მე–19 საუკუნის ბოლოს აღინიშნა. მაშინ ტემპერატურა -23 გრადუსამდე დაეცა. ძალიან ცივი ზამთარი იყო 1949-50 წლებშიც, მაშინაც ჩვენში არნახული ყინვები დაიჭირა. ასეთი სიცივე შემდეგ უკვე აღარ განმეორებულა. 

რაც შეეხება სიცხეს, 1966 წელი ყველაზე თბილი იყო საქართველოში. 1998 წლიდან 2001 წლის ჩათვლითაც გადაბმით იყო სიცხეები. 2000 წელს საქართველოს ძალიან ბევრ წერტილში მასობრივად გადაიფარა ტემპერატურის აბსოლუტური მაქსიმუმი. 40-41 გრადუსი აღინიშნა 2005 და 2008 წლებშიც. წელს კი, ივლისის მეორე ნახევარსა და აგვისტოში 41-42 გრადუსი აღინიშნა ქვეყნის ძალიან ბევრ წერტილში. აქედან დასკვნა: გლობალური დათბობის შედეგები აშკარაა, რადგან სიცივეები 1960 წლის მერე აღარ განმეორებულა, ხოლო ცხელი ამინდები ძალიან გახშირდა. 

- დაახლოებით რამდენი გრადუსით მოიმატა ტემპერატურამ?
- საქართველოში ჰაერის ტემპერატურა დაახლოებით 0,7-0,8 გარდუსით არის მომატებული, ეს ძალიან დიდი ციფრია. მიმდინარე საუკუნის ბოლომდე მთელი დედამიწის მასშტაბით 4-5 გრადუსით ვარაუდობენ ტემპერატურის მატებას.

- რა მიზეზებით არის გამოწვეული გლობალური დათბობა დედამიწაზე? - მიჩნეულია, რომ გლობალური დათბობა ატმოსფეროში სათბურის ეფექტის მქონე აირების კონცენტრაციის ზრდამ გამოიწვია. ეს აირებია: წყლის ორთქლი, ნახშირორჟანგი, მეთანი, აზოტის ჟანგი და ოზონი. ზოგი სათბურის აირი დედამიწაზე ბუნებრივად ჩნდება, უმეტესობა კი ადამიანის საქმიანობის შედეგია. ამიტომაც, დიდი მნიშვნელობა აქვს პრევენციული ღონისძიებების ჩატარებას, რომ ასეთ მძიმე შედეგებამდე არ მივიდეთ. გამონაბოლქვი და სათბური აირები ატმოსფეროში რაც შეიძლება ცოტა უნდა იყოს, რომ როგორმე შესაძლებელი გახდეს ტემპერატურის დაწევა. გლობალურ დათბობასთან ბრძოლა სათბურ აირებთან ბრძოლასაც ნიშნავს. 

- ამ ზაფხულს მთელ მსოფლიოში ხანძრის უამრავი კერა გაჩნდა, ხანძარი გავრცელდა ჩვენს მეზობელ რუსეთშიც, საქართველოშიც. რით იყო გამოწვეული ეს უსიამოვნო მოვლენა? - რუსეთის მაგალითზე გეტყვით: იქ ჩამოყალიბდა ანტიციკლონი, ანუ მაღალი წნევის არე, რომელმაც დაარღვია ატმოსფეროში ჰაერის მასების ჩვეული გადაადგილება, ანტიციკლონმა დაფარა რუსეთის მთელი ევროპული ნაწილი, ამიტომ მივიღეთ ის, რაც მოხდა. ამ ფაქტორმა ჩვენზეც იმოქმედა, რადგან ვეღარ მოხერხდა გრილი ჰაერის მასების გადმოსროლა საქართველოში. ჩვენთან ვეღარ შემოაღწია ნოტიო ჰაერის მასებმა და გაუსაძლისი სიცხეებიც სწორედ ამით უნდა აიხსნას. ხანძრებს კი უფრო ხშირად გაუფრთხილებლობა იწვევს. მოგეხსენებათ, გვალვის დროს ყველაფერი გამხმარია და სულ მცირე ნაპერწკალიც კი საკმარისია ხანძრის გასაჩენად. უნდა ვიცოდეთ, რომ იქ, სადაც გვალვიანი ამინდებია, ყოველთვის არის ხანძრის საშიშროება. 
 
- ამას წინათ წავიკითხე, რომ რამდენიმე ათეული წლის შემდეგ დედამიწაზე ცხოვრება კოშმარს დაემსგავსება. თქვენ, როგორც სპეციალისტი, რას გვეტყოდით ამის შესახებ?  
- ეს პროგნოზი იმ შემთხვევაში გამართლდება, თუ გლობალური დათბობა არ შეჩერდება და ჰაერი მართლაც 4-5 გრადუსით გათბება. ამ შემთხვევაში ყველაფერი უარესობისკენ წავა, ეს იქნება ყველაზე ცუდი რამ, რაც კი შეიძლება წარმოვიდგინოთ. თუმცა იმედი მაქვს, რომ მანამდე გატარდება შესაბამისი ღონისძიებები, რომლებიც ამ უსიამოვნო პერსპექტივას თავიდან აგვაცილებს. ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს ეკოლოგიური პრობლემების გადაწყვეტას და ატმოსფეროს გაწმენდას მავნე ნივთიერებებისგან. მთავარია სათბური გაზები დაუბრუნდეს იმ ნორმას, როგორიც იყო თუნდაც გასული საუკუნის შუა წლებში. ამ შემთხვევაში არც დედამიწას და არც მის მოსახლეობას საფრთხე აღარ დაემუქრება.

რა ემუქრება დედამიწას?

PRACTIKULI SAMUSHAO

          naxSirorJangis gamoyofa

ფიზიკური მოვლენა ეწოდება ისეთ მოვლენს რომლის დროსაც ნივთიერებები არ იცვლებიან, ქიმიური კი ეწოდება როდესაც ნივიერება იცვლება ზომით, ფორმით, ფერით, სუნით ა.შ.

• პრაქტიკული სამუშაოსთვის გვჭირდება საჭირო მასალა : სოდა, ბოთლი, ბუშტი, ძმარი.

• მსვლელობა: ბოთლში ჩავასხათ 1/4 ძმარი, ხოლო ბუშტში 2/4 სოდა, ბუშტი ისე წამოვაცვათ ბოთლს რომ არ ჩაიყაროს, ხოლო შემდეგ ბუშტი ისე დავიჭიროთ რომ სოდა ძმარში ჩაიყაროს დაველოდოთ ქიმიურ რექციას.

ვუპასუხოთ კითხვებს:

1. რა პირობა იყო საჭირო რომ წარმართულიყო ქიმიური რეაქცია?
    ორი ნივთიერების ერთმანეთთან შეხება.

2.ra qimiuri niSani axlavs am reaqcias?

  gamoiyoba airi.

• daskvna: qimiuri reaqciis dros gamoyofilma airma (naxSirorJangma)  gabera buSti.

:))))))))))))

rZe: WiqaSi CavasxiT rZe, Semdeg CavyaroT soda. rZe da soda reaqciaSi ar Sevida erTmaneTTan.

araJani: WiqaSi CavdeT araJani da zevidan davayareT soda. velodebiT, araJanma soda mxolod da asvela, kvlav ar warimarTa qimiuri reaqcia.

wyali: sodis wyalSi Cayris Sedegad, soda WurWlis fskerze daileqa, movurieT da davakvirdiT. magram wyalis da sodis reaqcia ar warimarTa.

Zmari: Zmari mJavas Seicavs da ukve viciT rom Zmris da sodis erTmaneTSi SerwymiT qimiuri reqcia warimareba. marTlac, Zmari aqafda ise rom ludis qafs daemsgavsa.

buneba

     praqtikuli samuSao

·      saWiro masala: maRali QWiqa (aucileblad minis) iogurti,wyali,naRebi,tomatis wveni (SesaZloa Gcda Caataro sxva 4 nivTierebisagan).

·      msvleloba: WiqaSi vasxamT iogurts Semdeg naRebs (vakvirdebiT Seereva Tu ara nivTierebebi) nivTierebebi ar Seeria erTmanets Semdeg vasxamT tomatis wvens da vumatebT wyals.

·      varaudi: Cemi azriT iogurti moeqceva Wiqis boloSi Semdeg naRebi xolo tomati da wyali Seereva. me SemiZlia davasabuTo  Tu ratom ganlagdeba ase nivTierebebi: iogurtis masa ufro metia vidre danarCenebis, naRebi cximiania da Sededdeba xolo tomati da wyali Seereva radgan orive iseTi siTxea romelic erTmaneTSi ireva.

·      kvleva:oTxive nivTiereba movaqcie minis WiqaSi iogurti,naRebi,wyali,tomati

·      Sedegi: Cemi varaudi gaarTlda iseve moxda rogroc me vivaraude.

daskvna: iogurti yovelive am niTierebaze mkvrivi da moeqca boloSi xolo naRebi tomati da wyali 

ბუნების ცდა

     laboratoriaSi qcevis wesebi

·                laboratoriaSi marto, maswavleblis gareSe Sesvla ar SeiZleba.

·                laboratoriuli WurWlis an mowyobilobis maswavleblis nebarTvis gareSe gadaadgileba dauSvebelia.

·                laboratoriaSi Wama da wylis daleva, sirbili,xtunva da a.S dauSvebelia

·                yoveli cdis Catarebis Semdeg saWiroa gamoyenebuli WurWlis garecxva.

·                dauSvebelia ucnobi nivTierebis gemos gasinjva.

·                spirtqurasTan axlos advilad aalebadi sxeulebis (mag. qaRaldi), dadeba ar SeiZleba.

·                spirtquris gamoyenebisas masTan Zalian axlos misvla ar SeiZleba.

·                cdis Catarebisas saWiroa damcavi saTvalis gamoyeneba.

·                cdlis Catarebisas, Tu romelime nivTiereba SemTxvevit kanze mogxvda, saswrafod moibane sapniani wyliT da es ambavi maswavlebels acnobe.

·                cdis msvlelobisas gacxelebuli WurWlis Senaxva mis gacivebamde, ar SeiZleba. 

laboratoriaSi muSaobisas gasaTvaliswinebeli gamafrTxilebeli niSnebi:

 

·     radioaqtiuri- iwvevs daavadebebs

·     sdeq! Zabvaa-

·     Advilad aalebadi- advilad ekideba cecxli

·     !-gamafrTxilebeli niSani’

·      ?

·     toqsikuri (Sxami) –momwamvlelia, saSiSia sicocxlisTvis

·     mwvave (mJava)- azianebs kansa da Tvals

·     ………………………

                moamzada:nuka kiknaZem VI